Ek mesai ya da diğer kullandığımız adıyla mesaiye kalmak çalışanların en temel haklarından biridir. Peki fazla mesai ile ilgili hak ve sorumluluklarını biliyor musun? Kafa karıştırıcı olabilen fazla mesai kavramıyla ilgili merak ettiğin tüm detayları, hesaplama da dahil olmak üzere, bu yazıda bulabilirsin.
Fazla mesai nedir?
İşçinin ne zaman ve ne kadar süreyle çalıştırılabileceği İş Kanunu’nca belirtilmiştir. Yani İş Kanunu fazla mesai kavramını, bir fazla mesai yönetmeliği ile tanımlar. İş Kanunu’nun 63. maddesine göre normal çalışma süresi, haftada en çok kırk beş saattir. Yani haftalık çalışma süresi 45 saati geçen bir çalışan, fazla mesai yapmış olur.
Aksi bi durum belirtilmediği sürece çalışma süresi, haftanın iş günlerine eşit şekilde bölünür. Çalışan, işvereni ile farklı bir şekilde anlaşmış olsa bile haftalık çalışma süresi 45 saati geçmemelidir. Eğer geçiyorsa çalıştığı fazla zaman için ekstra bir ücret uygulanması gerekir. Çalışan günde 11 saatten fazla çalışıyor ise “gün bazında fazla çalışma” yapmış olur.
İş Kanunu’nda fazla mesai
Mesaiye kalmak olarak bildiğimiz fazla mesainin şart ve yükümlülükleri, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesinde düzenlenmiştir. Ayrıca kanunun 42. ve 43. maddelerinde de fazla mesai ile ilgili zorunluluk durumları yer alır.
İş Kanunu’na göre haftalık çalışma süresi, en fazla 45 saat olmalıdır. Asıl ücret ya da çıplak ücret olarak da bilinen gelir, normal süreli çalışma karşılığı alınır. 45 saati aşan çalışmalar, “fazla çalışma” olarak adlandırılır ve bu fazla çalışma için çalışana ayrıca bir ücret hesaplanıp ödenir.
Ek mesai ücreti nasıl hesaplanır?
Fazla mesai nasıl hesaplanır? Normal çalışma süresinin üzerine çıkılan her saat fazla mesaidir bu yüzden çalışan için ek bir ücret alma hakkı doğurur. Peki, fazla mesai ücretini nasıl hesaplayabiliriz?
İşte ek mesai hesaplama işleminin formülü:
Bir günde fazla mesaide çalışılan her saat, normalde bir saatlik mesaiden alınan ücretin 1,5 katı olarak hesaplanır. Mesaiye kalınan sürenin fazla olması halinde normalde alınan saatlik ücretin 1,25 katı hesaplanır.
Ek mesai ücreti hesaplama örneği
Aylık brüt ücretinin üzerinden günlük ve saatlik ücretini bularak fazla mesai ücretini hesaplayabilirsin. Bir örnek verelim:
Aylık brüt ücret: 10.000,00 TL
Fazla mesai süresi: 3 saat
Saatlik brüt ücret: Aylık brüt ücret / toplam gün sayısı / bir günlük olağan çalışma saati (7,5)
10.000 / 30 / 7,5 = 44,44 TL
44,44 TL’yi saatlik brüt çalışma ücreti olarak hesapladık.
Fazla mesai zammı ile fazla mesai çalışmasında alacağın saatlik brüt ücret: 44,44 x 1,5 = 66,66 TL olur.
Toplam brüt fazla mesai ücreti: 66,66 x 3 saat = 199,98 TL’dir.
Bu ücret, işçinin o ayki brüt ücretine eklenerek ödenir.
Fazla mesai muvafakatnamesi
Fazla mesai yapmak, çalışana zorunlu tutulamaz ve İş Kanununda işçi hakları olabildiğince korunur. Bu durum 4857 Sayılı İş Kanun’nun 41. maddesinde “Fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekir” ifadesi ile belirtilir yani fazla mesainin işçinin rızası ve onayına bağlı olduğunu ifade eder.
Yine aynı kanunda bu rıza ve onayın sözlü olarak alınamayacağı açıklanır. Yani çalışanın fazla mesaiye kalması için işveren tarafından yazılı olarak hazırlanmış bir muvafakatnameyi imzalaması gerekir. Çalışanın hazırlanan muvafakatnameyi imzalamama veya kabul etmeme hakkı vardır. Resmi adı fazla mesai muvafakatnamesi olan bu anlaşma imzalandığı takdirde çalışan fazla mesai yapma izni almış olur.
Fazla mesai muvafakatnamesi örneği
FAZLA ÇALIŞMA MUVAFAKATNAMESİ
……………………….. TC Kimlik numarası ile çalışmakta olduğum
……………………………………………………………………… unvanlı iş yerinde, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesi gereğince işverenin gerekli gördüğü zamanlarda (hafta tatili,
resmi ve dini tatil günlerinde) ihtiyaç duyulması halinde işlerin aksatılmadan
yürütülmesi için 01/01/2022 – 31/12/2022 tarihleri arasında istenilen gün ve
saatte fazla mesai yapmak için muvafakatim olduğunu ve bu çalışmam
karşılığında yürürlükte olan 4857 sayılı İş Kanunu’nun 47. maddesine göre ücretimi
almayı kabul ve beyan ederim.
Tarih:
İşçinin adı soyadı:
İşçinin imzası:
Fazla mesai nasıl ispatlanır?
Peki fazla mesai ispatı nasıl olur? Fazla mesai alacağıyla ilgili sorun yaşayan çalışanın, işverene karşı dava açma hakkı doğar. Fazla mesai kaynaklı bir dava açılması durumunda ispat etmek davacının yani çalışanın sorumluluğundadır. Çalışan, fazla mesai yaptığını bordro, iş yerine giriş çıkış imzaları, iş yeri kayıtları veya tanık ile ispat eder.
- Bordro: Ücret bordroları bir çalışanın fazla mesai yaptığını ispat eden en önemli belgedir. İşveren, çalışana ay sonu maaşıyla ilgili bilgileri bordroda imzalatır. Dolayısıyla ay sonu bordrolarında, işçi fazla çalışma yaptıysa fazla çalışma yaptığına dair kanıtlar yer alır. Çalışan bordroya imza atmışsa bordro kesin delildir.
- İş yeri kayıtları: Çalışanlar, fazla çalışma yaptığını, iş yeri çıkış kayıtlarıyla da ispatlayabilir. Bunun için iş yeri çıkış kayıtlarını, davanın görüldüğü mahkemeden talep etmelidir. Bu kayıtlar da fazla mesainin süresiyle ilgili deliller sunar.
- Tanık: İş davalarında en fazla başvurulan yöntemlerden biri de tanıktır. İşçi ile kısa dönem de olsa aynı iş yerinde çalışan kişi, tanık olmaya uygundur. Ancak mahkeme işçi ile aynı iş yerinde çalışmayan kişinin tanıklığını göz ardı edecektir.
Gelir ve giderlerinizi kolayca takip edip enerjinizi işinizi büyütmeye ayırmak istiyorsanız Bizmu’yu 14 gün ücretsiz olarak deneyebilirsiniz.
