Dönemsellik, işletmelerin faaliyet sonuçlarını sağlıklı şekilde tespit edebilmesini sağlayan kavramdır. Aynı zamanda dönemlerin birbirleri ile karşılaştırılmasına da yardımcı olur. Bu nedenle de 1 seri numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde işletme açısından dönemsellik ilkesinin geçerliliği bulunmuyorsa veya dönemsellik ilkesi ortadan kalkmış ise dipnot olarak belirtilmesi gerekir.
Bununla beraber Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde dönemsellik kavramı; “İşletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belirli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır” olarak açıklanır.
Dönemsellik ilkesine göre bir gelir ya da gider tahakkuk etmiş olsa bile ilgili olduğu hesap dönemi içerisinde değerlendirilmelidir. Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde geçen Varlıklara ve Borçlara İlişkin Bilanço İlkeleri’nde bu durum “Gelecek dönemlere ait olarak önceden ödenen / tahsil edilen giderler / gelirler ile cari dönemde tahakkuk eden ancak gelecek dönemlerde tahsil edilecek / ödenecek olan gelirler / giderler tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir” şeklinde açıklanır.
Tahakkuk İlkesi Nedir?
Tahakkuk ilkesi, firmanın veya şirketin gelir ve giderlerinin gerçekleşmesi anında gerçekleştiğinin sayılması ve ilgili dönemin finansal tablosu içerisinde yer alması tahakkuk esasına göre gelirlerin veya giderlerin miktar ve mahiyet olarak kesinleşmesi yeterli görülür.
Muhasebelerde hesap dönemleri 1 yıl olarak belirtilir. Genel olarak da muhasebeler 1 Ocak-31 Aralık tarihlerini hesap dönemleri olarak gösterirler Bu bir yıllık süre zarfı sonrasında hesap dönemi 365 gün olarak belirlenir. Muhasebeler zaman dilimini Maliye Bakanlığından izin alarak değiştirebilirler. Ancak unutulmamalıdır ki hesap dönemi 365 günden fazla olamaz. Hesap dönemi içerisinde ticari ve zirai kazancın tespitinde tahakkuk esası dikkate alınır.
Bilançonun 18–28-38-48 numaralı hesap grupları da dönemsellik ve tahakkuk ilkesinden bahsedilir.
| Hesap Grubu | Alt Hesaplar | Hesap Açıklaması | İşleyişi |
| 18 – Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları | 180 – Gelecek Aylara Ait Giderler (Dönemsellik İlkesi) | Peşin ödenen ve ödendiği anda ilgili gider hesaplarına kaydedilmesi gereken gelecek aylara ait giderleri izlemek için kullanılır. | Gelecek aylarla ilişkili olup peşin ödenen giderler bu hesabın borcuna kaydedilir. İlgili ay içerisinde ise bu hesaba alacak kaydedilerek ilgili gider hesaplarına alınır. |
| 181 – Gelir Tahakkukları (Tahakkuk Esası) | Üçüncü kişilerden tahsili cari yıl içerisinde yapılacak gelirlerin, içinde bulunulan döneme ait kısımlarının izlendiği hesaptır. | Döneme ait olarak hesaplanan tutarlar bu hesabın borcuna kaydedilir(*).İzleyen dönemlerde alacağın kesinleşmesi ile alacak kaydedilerek hesap kapatılır. (*Henüz tahsil edilmeyen gelirin tahakkuku) | |
| 28 – Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları | 280 – Gelecek Aylara Ait Giderler (Dönemsellik İlkesi) | Peşin ödenen, içinde bulunan cari dönemde oluşan ancak gelecek yıllarda gider hesaplarına alınması gereken giderleri takip etmek için kullanılır. | Gelecek yıllarla ilişkili olup peşin ödenen giderler bu hesabın borcuna kaydedilir. İlgili hesap dönemlerinde ise bu hesap alacaklandırılırak kapatılır. Kapatma kaydında ilgili gider hesaplarına değil 180 hesaba borç kaydedilir. |
| 281 – Gelir Tahakkukları (Tahakkuk Esası) | Üçüncü kişilerden tahsili bir yıldan uzun bir zaman içerisinde yapılacak gelirlerin, içinde bulunulan döneme ait kısımlarının izlendiği hesaptır. | Dönem sonlarında döneme ait olarak hesaplanan tutarlar bu hesabın borcuna kaydedilir(*).İzleyen dönemlerde alacak kesinleştiği yani tahsil edildiğinde ise hesaba alacak kaydedilerek hesap kapatılır. (*Henüz tahsil edilmeyen gelirin tahakkuku) | |
| 38 – Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları | 380- Gelecek Aylara Ait Gelirler (Dönemsellik İlkesi) | Gelecek bilanço dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirlerin bir yıldan kısa süreye ait kısımlarının izlendiği hesaptır. | Peşin tahsil olunan gelirler bu hesaba alacak kaydedilir. Ait olduğu dönemde ilgili gelir hesaplarına devredilir. |
| 381- Gider Tahakkukları (Tahakkuk Esası) | Bilanço tarihi itibariyle doğmuş ancak işletme tarafından henüz istenebilir hale gelmemiş giderlerin takibinin yapıldığı hesaptır. | Yapılan tahakkuklarla ilgili gider ve zarar hesaplarına borç, bu hesaba alacak kaydedilir. Dönem sonlarında ise hesap borçlandırılarak kapatılır. | |
| 48 – Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları | 480- Gelecek Aylara Ait Gelirler (Dönemsellik İlkesi) | Gelecek bilanço dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirlerin bir yıldan uzun süreye ait kısımlarının izlendiği hesaptır. | Bir yıldan uzun bir dönemi kapsayan ve peşin tahsil olunan gelirler bu hesaba alacak kaydedilir. İlgili gelirler bir yıldan kısa süreli bir nitelik kazandıklarında ise bu hesaba borç, 380 numaralı hesaba alacak kaydedilerek kapatılırlar. |
| 481- Gider Tahakkukları (Tahakkuk Esası) | Bilanço tarihi itibariyle doğmuş ancak işletme tarafından bir yıldan uzun süre içerisinde istenebilir hale gelecek olan giderlerin takibinin yapıldığı hesaptır. | Yapılan tahakkuklarla ilgili gider ve zarar hesaplarına borç, bu hesaba alacak kaydedilir. Dönem sonlarında ise hesap borçlandırılarak kapatılır. |
Gelir ve giderlerini kolayca takip edip enerjini işine büyütmeye ayırmak istiyorsan Bizmu’yu 14 gün ücretsiz olarak deneyebilirsin.
