Yıllık izin (ücretli izin) nedir?
Yıllık izin, işçinin en temel haklarından biridir.
- Yıllık izin, 4857 sayılı İş Kanunu ile koruma altına alınmıştır.
- İşverenin bu hakkı işçi için sağlaması elzemdir.
- Ne işçi ne de işveren yıllık izin hakkından vazgeçebilir.
- İşveren işçinin yıllık izin hakkına el koyamaz.
- İşveren işçinin yıllık izin hakkını paraya çeviremez.
Yıllık ücretli izin hesaplaması
Bir işçinin en temel haklarından biri olan yıllık ücretli izin hakkının kaç günden oluştuğu (işçinin hem dinlendiği hem de ücretini çalışmaksızın almaya devam ettiği dönem) 4857 sayılı İş Kanunu‘nun 53. maddesinde şöyle açıklanır: İşçinin işyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de dâhil olmak üzere en az 1 yıl çalışmış işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi,
Kıdemi;
- 1 yıldan 5 yıla kadar (beş yıl dâhildir) olan işçiler için en az 14 gün,
- 5 yıldan çok 15 yıldan az olan işçiler için en az 20 gün,
- 15 yıl (dâhildir) ve daha çok olan işçiler için en az 26 gündür.
- Yer altında (maden vs.) çalışan işçiler için bu süre 4’er gün arttırılır.
- 18 yaşında ve daha küçük yaştaki işçiler ile 50 ve üstü yaştaki işçilere verilecek yıllık izin süresi her halde ve şartta en az 20 gündür. Bu işçilerin izinleri 14 yerine 20 günden başlar.
Yıllık ücretli izin kullanılmazsa ne olur?
İş Kanunu, işçilere tanınan hakların bazılarından vazgeçilebileceğini, bazılarından ise vazgeçilemeyeceğini söyler. Mesela ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işçilerin çalışmaması esastır. Ancak işçi onay verirse çalışabilir. Bu durumda günlük maaşı zamlı ücret olarak ödenmelidir. Ancak işçi yıllık ücretli izin hakkından vazgeçemez. İşveren de bu izni vermekten kaçınamaz. Bir işletmede hak edilen izinler haklı bir neden olmadan kullandırılmıyorsa işçinin iki seçeneği olur. Bu seçenekler şunlardır:
- Çalışan bu durumu sebep göstererek ve İş Kanunu’nun 24. maddesine dayanarak sözleşmesini tek taraflı olarak feshedip kıdem tazminatını alabilir.
- Kullanılmayan yıllık ücretli izinler hala kullanılabilir olacağından işten ayrılırken kullanmadığı tüm yıllık izin ücretlerini işverenden talep edebilir.
Yıllık izinlerin, hak edildikleri seneyi takip eden yılın sonuna dek kullanılması gerekir. Mesela 2021 yılının izni en geç 2020 Aralık ayının sonuna dek kullanılmalıdır. Kullanılmayan izinler birikir. İşçi işten ayrılırken kullanılmayan izinlerin süreleri toplanır ve işçiye son ücreti üzerinden toplu olarak ödenir. Geriye dönük en fazla 5 yıllık izin parası istenebileceğine yönelik bilgiler doğru değildir. Zaman aşımı süresi yalnızca işçinin işten ayrılmasıyla başlar ve bu tarihten sonra 5 yıldır. Yani işçi 25 yıldır çalışıyorsa ve hiç izin kullanmamışsa 25 yıllık izin ücretinin tamamını işten ayrıldığı tarihten itibaren 5 yıl içinde mahkeme kanalıyla isteyebilir.
Yıllık izin ile ilgili dikkat edilmesi gereken 4 şey
- İşçinin onayı olsa da işveren işçinin yıllık iznini paraya çevrilemez.
- İşçinin onayı olsa da izin hakkını kullanmayıp biriktirilmesi mümkün değildir.
- İşçi yıllık ücretli izne çıkarılmazsa, işvereni Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüklerine veya BİMER’e şikayet edebilir. Bu durumda ilgili şirkete teftiş yapılır ve uygun görülürse idari para cezası uygulanıp işçiye yıllık ücretli izni kullandırılır.
- Yıllık ücretli izin çok uzun süredir kullandırılmıyor ya da talep edildiği halde haklı bir sebep olmadan kullandırılmıyorsa işçi 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesine göre haklı feshe gidebilir.
Gelir ve giderlerini kolayca takip edip enerjini işine büyütmeye ayırmak istiyorsan Bizmu’yu 14 gün ücretsiz olarak deneyebilirsin.
