Ücret nedir?
Anayasa, ücreti ’emeğin karşılığı’ olarak tanımlarken 4857 sayılı İş Kanunu (32. madde) ücret için ‘bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutar’ der. 5510 sayılı kanunun 3. maddesi ise aynı kavramı ‘sigortalı sayılanlara saatlik, günlük, haftalık, aylık veya yıllık olarak para ile ödenen ve süreklilik niteliği taşıyan brüt tutarı’ olarak açıklar.
Bordro nedir?
Bordroyu kısaca ‘işverenin işçiye her ay ödemesi gereken ücreti ve bu ücret üzerinden yapılan yasal ve özel kesintileri gösteren kıymetli evrak’ olarak tanımlayabiliriz. Bordro, hem işçi hem de işveren için güvence kaynağıdır. Bu güvencenin devamlılığı için bordrodaki hak ediş tahakkukları ile özel ve yasal kesintilerde uygulanan işlemlerin insan kaynakları ya da muhasebe departmanı tarafından hatasız olarak hazırlanması gerekir.
Bordroyu ilgilendiren yasa maddeleri ve idari para cezaları
- Ücret bordrosunu Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) 238. maddesi düzenler. Yasaya göre işverenlerin her ay ödedikleri ücretler için maaş bordrosu tutması gerekir. Kanun, vergiden muaf olan ücretlerle diğer ücret üzerinden vergiye tabi hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri için bordro tutulmayacağını da belirtir.
- 4857 sayılı İş Kanunu’nun 37. maddesine göre “İşveren işyerinde veya bankaya yaptığı ödemelerde işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya işyerinin özel işaretini taşıyan bir pusula vermek zorundadır.”
- 5510 sayılı kanunun 102. maddesinin alt bendinde ise şu yazar: “İşverenler tarafından ibraz edilen aylık ücret tediye bordrosunda; işyerinin sicil numarası, bordronun ilişkin olduğu ay, sigortalının adı, soyadı, sigortalının sosyal güvenlik sicil numarası, ücret ödenen gün sayısı, sigortalının ücreti, ödenen ücret tutarı ve ücretin alındığına dair sigortalının imzasının bulunması zorunludur. Belirtilen unsurlardan herhangi birini ihtiva etmeyen (imza şartı yönünden makbuz mukabilinde veya banka kanalıyla yapılan ödemeler hariç) ücret tediye bordroları geçerli sayılmaz ve her bir geçersiz ücret tediye bordrosu için aylık asgari ücretin yarısı tutarında, idari para cezası uygulanır.”
Bordro nasıl hesaplanır?
Standart bordronun ne olduğunu ve nasıl hesaplandığını anlatmak için önce kesintileri ve oranları açıklamalıyız.
- Standart bordro: Emekli, engelli, teşvikli personel gibi kimi özel statü taşımayan çalışanlar için aşağıda belirtilen kesinti oranlarında bordro hesaplaması yapılması.
- İşçiden yapılacak olan kesintiler;
-
SGK prim ödemesinin işçiye düşen payı (Brüt tutar x %14)
-
İşsizlik sigortası ödemesinin işçiye düşen payı (Brüt ücret x %1)
-
Gelir vergisinin matrahı [Brüt ücret – (SGK işçi payı + işsizlik sigortası işçi payı)]
-
Gelir vergisinin miktarı (Gelir vergisi matrahı x %15)
-
Damga vergisi miktarı (Brüt tutar x 0,00759)
-
-
İşverenden Yapılacak Olan Kesintiler;
-
SSK primi ödemesinin işçiye düşen payı [Brüt ücret x %15 (%5 indirim teşviki)]
-
İşsizlik sigortası ödemesinin işveren payı (Brüt ücret x %2)
-
Not: Ücretler üzerinden kesilen gelir vergisi, her sene Gelir İdaresi Başkanlığı’nın (GİB) açıkladığı tarifeye göre hesaplanır. Gelir dilimi (kazanca) göre %15’ten %40’a kadar değişiklik gösterebilir.
Sonuç: Ücret bordroları kayıt dışılığı önler. Ayrıca hukuk davalarında da ispat aracıdır. Bu yüzden doğru şekilde düzenlenmeyen bordrolar için her üç kanunda da ceza öngörülür. Maaş bordrosunda hem asgari bilgiler olmalıdır hem de bordro şekil şartlarını yerine getirmelidir. Maaş ödemeleri, gelir gider programı ile kolayca takip edebilirsiniz.
Maaş bordrosunun nasıl hesaplanacağına dair daha detaylı bilgi istiyorsan bir de şu yazımıza bak:
Gelir ve giderlerini kolayca takip edip enerjini işine büyütmeye ayırmak istiyorsan Bizmu’yu 14 gün ücretsiz olarak deneyebilirsin.
