Bir buluşun mu var? Bu buluşu nasıl ispatlayıp belgeleyeceğini ve haklarını nasıl koruyacağını mı merak ediyorsun? Bu yazıda buluşunu koruma altına alacak patent ile ilgili sorularını cevaplıyoruz.
1. Buluşunu korumak için ne yapmalısın? İşe nereden başlayabilirsin?
“Teknik geliştirmeler içeren yenilikler” olarak açıklayabileceğimiz buluşlar genellikle noter aracılığıyla tescil ettirilse de bunun doğru bir uygulama olduğunu söyleyemeyiz. Aslında buluşlar noter ile korunamaz ya da üzerlerinde noter evrakı ile hak iddia edilemez, gerçekten korunmaları için patent alınması gerekir. İzinsiz kullanımı yalnızca patent belgesi engeller. Yalnızca patent başvurusu, buluşun yeni ve orijinal olup olmadığını söyler. Başvuru sürecinde buluşun otantikliği ve uygulanabilirliği resmi otoriteler tarafından araştırılıp incelenir. Süreç sonunda uygun bulunursa buluşa patent verilir.
2. Patent başvurusu nereye yapılır?
Patent başvurusu korumanın istendiği ülkenin resmi otoritesine yapılır. Türkiye’nin resmi otoritesi Türk Patent Enstitüsü‘dür (TPE).
3. Patent başvurusu nasıl yapılır?
Patent başvurusu, buluşu anlatan tarif (/tarifname) ve istenen diğer belgelerle Türk Patent Enstitüsü’ne yapılır. Eğer başvuru yurt dışında olacaksa yurt dışındaki resmi otoriteye başvuru yapılır. Patentin belge alması yani tescillenmesi için tarifnamenin ve çizimlerin buluşu tüm detaylarıyla ve en iyi şekilde anlatması gerekir. Buluşun koruma kapsamı yani yeniliğini ön plana çıkaran kısmı da profesyonelce hazırlanmalıdır. Basit hatalar sebebiyle değerli buluşların bile patent alamadığına şahit oluyoruz. Bu yüzden patent başvurusunun mümkün olduğunca özenli şekilde yapılması gerekir.
4. Başvurudan sonra yapılan resmi araştırma raporunda buluşun ‘yenilik’ içermediği belirtilirse patent alınamaz mı?
Patent başvurusunun araştırma raporu yalnızca bir ön rapordur. Başvurunun patent alması için bir araştırma ve en az bir inceleme raporunun hazırlanması gerekir. İlk olumsuz rapor sonucu başvurudan vazgeçilmesini önermiyoruz. Raporda buluşun ‘yenilik’ ya da ‘buluş basamağı’ içermediğine dair hüküm verilir ancak buluşçu aksini düşünürse rapora cevap hazırlanabilir. Bu durumda rapora itiraz ve inceleme talep edilmiş olur. Yalnızca bir değil birkaç olumsuz rapordan sonra bile doğru adımların atılmasıyla patent belgesi alan sayısız başvuru bulunuyor.
5. Düzgün yazılmamış tarifname ve koruma kapsamını sonradan düzeltebilir miyim?
‘Tarifname‘ başvuru kapsamıdır, sonradan düzeltilemez. Başvuruya yazılmamış (atlanmış, unutulmuş, önemsiz görünmüş) bir fonksiyon ve hatta tek bir sözcük bile başvuruya sonradan eklenemez. Unutulan fonksiyon ve bilgiler için yeni bir başvuru yapılsa da korunması mümkün olmaz. Bu yüzden ilk başvurudaki tarifnamenin kapsamının çok iyi hazırlanması gerekir.
6. Başvuru sürecinde, yıllık ücret yatırma günü, inceleme talebi zamanı, rüçhanlı başvuru süresi gibi tarihler kaçırılırsa ne olur?
- Patent başvuruları 2 tip sürelidir.
- İlki uluslararası anlaşmalardan doğar. Başvurunun yapıldığı tarihte işlemeye başlar. Yurt dışı koruma isteniyorsa ve doğrudan yurt dışına başvurulmadıysa ilk başvurudan itibaren 12. aya kadar yapılması gereken rüçhanlı yurt dışı başvurusu bunun bir örneğidir.
- İkincisi, başvuru yapılan resmi ofisten gelir. Son süre içeren bildirimlerin yanıtlanmasını içeren sürelerdir. Tüm ülkeler için takip edilmesi gereken süre ve işler farklıdır.
- Türkiye’de son günlerin kaçırıldığı çoğu durumda başvuru geri çekilmiş sayılır ve haklar kaybedilir. Mesela araştırma raporunun 15. aya dek yapılmaması halinde başvuru geri çekilmiş olarak addedilir.
- Başvurunun kurtarılması da mümkündür. Mesela yıllık ücretler başvurunun yapıldığı tarihten itibaren her yıl başvurunun yapıldığı ay ve güne kadar ödenir. Son süreyi kaçıranlar, ek ücret ile başvurunun yapıldığı tarihe ek 6 ay içinde yıllık ücreti öderler. Bu süre de kaçırılırsa patent hakları kaybedilir. Örneğin Türkiye’de bir başvuruda bulunulduysa başvurunun tarihinden itibaren Paris Sözleşmesi çerçevesinde 12 ay içinde yurt dışında da bir başvuru yapılabilir. Bu tarih kaçırılırsa çoğu ülkede bir daha bu buluş için koruma alınamaz. Bu durumu kurtarmanın yolu, Türkiye başvurusunu yayınlanmadan geri çekmek ve yeni bir başvuruda bulunmaktır. Bu durumda da en az 12 ay kaybedilir; bu sürede içinde başkası aynı buluş için patent başvurusunda bulunabilir. Bir diğer yol da mücbir sebep talebi ile ilk başvurunun rüçhan haklarını kurtarmaya çalışmaktır. Bu yol da çoğu ülkede çalışmaz.
- Patent başvurusunda hakların boşu boşuna kaybolmaması için süreli prosedürleri sıkı sıkıya takip edip doğru zamanda doğru dosyaları hazırlamak gerekir. Patent başvuru süreçleri karmaşık ve yorucu olabilir. Bu yüzden bu süreçlerde profesyonel destek alınmasını öneririz.
7. Başvuru sahibi ya da buluşçu açısından yayınlanan patent başvurusunu kaybedince hangi riskler oluşur?
Türk Patent Enstitüsü’nün belirlediği bir son süreye uyulmadığında, resmi bir bildirime yanıt verilmediğinde ya da ücretlerden biri atlandığında başvuru resmi ofis tarafından geri çekilir. Düşen yani hakları yitirilmiş bir marka için, daha önce başkası tarafından alınmazsa tekrar başvuruda bulunulabilir. Buluşlarda ise durum farklıdır. Bir kere yayınlanmış ancak hakları kaybedilmiş bir başvurunun buluşu halka mal olmuş sayılır. Yani buluş artık herkes tarafından ticari olarak kullanılır, üretilip satılır hale gelir. Çünkü artık buluşun yeniliği ortadan kalkmıştır, koruması alınamaz. Yayınlanmış ve hakkı düşmüş tasarımların da koruması alınamaz.
8. Neden patent başvurusu yapmalısın?
İşletmeler ve buluşçular, buluşlarını 20 yıl boyunca korumaya almak için patente başvurabilir. Patent başvurusu ile
- Buluş kiralama (lisanslamak) ya da satma (devretmek) yoluyla parasal kaynağa dönüştürülebilir.
- İşletmenin maddi ve manevi gücü artırılır.
- Üçüncü partilerin izinsiz kullanımı halinde onlarla mücadele edilebilir ve onlardan tazminat alınabilir.
- Sözleşme hazırlanıp buluş pazarlama unsuruna dönüştürülebilir.
- AR-GE faaliyetleri geliştirilebilir. Bu faaliyetler esnasında patent dokümanlarından faydalanmak zaman kazandıracaktır. Zira her patent başvurusu yayınlanır ve geliştirilecek diğer buluşlara ilham olur.
Patent başvurusunun uygun olmadığı tek bir durum vardır: Buluşun nasıl uygulanacağının bulunamaması ya da tersine mühendislik ile çözümlenememesi hali. Bu durumda başvuruda bulunmak yerine buluş ticari sır olarak saklanmalıdır. Bu da süresiz koruma sağlar.
9. Patent başvurusu süreci maliyetli bir süreç. Bu konuda nerden yardım ve teşvik alabilirim?
Türkiye’de patent başvurularını destekleyen devlet teşvikleri 2006’dan bu yana sayıca arttı. Teşviklerin en önemlisi Tübitak hibeleri ve ödüller. Tübitak’ın 2014’ten beri sürdürdüğü 1602 Patent Destek Programı, hem Türkiye’den hem de yurt dışında yapılan başvurular hibe alınmasını sağlıyor. Detaylar şöyle:
- Türk Patent Enstitüsü
- TÜBİTAK
- KOSGEB
- Fikri Sınai Haklar
- Genel Destek Programı Sınai Mülkiyet Hakları Desteği
- Ar-ge ve İnovasyon Programı – Sınai ve Fikri Mülkiyet Hakları – Endüstriyel Uygulama Programı Kira Desteği – Personel Gideri Desteği – Makine-Teçhizat, Donanım, Sarf Malzemesi, Yazılım ve Tasarım Giderleri Desteği
- Diğer KOSGEB Destekleri
- kobi.org.tr
- sanayi.gov.tr
- Kalkınma ajanslarının dönemsel olarak açtığı destek programları, şehirlerin kendi kalkınma ajanslarından takip edilebilir. İstanbul Kalkınma Ajansı’nın programlarına şu linkten ulaşabilirsin: www.istka.org.tr
KOSGEB’in KOBİ’ne destek olacak 14 programı
Kadın girişimcilere destek olan 7 platform
Bu sene faydalanabileceğin KOBİ’lere özel 4 hibe programı
10. Bir patent başvurusu yaptım. 1 ay sonra başka bir firma ya da kişi de aynı buluş için bir başka ülkede başvuru yaptı. Patent alabilir mi
Hayır, alamaz. Dünyanın çoğu yerinde patenti ilk başvuran alır. Avrupa patentleri için bazı istisnalar söz konusu olabilir.
11. Yazılımlara ve bilgisayar programlarına patent alınabilir mi?
Bu konuda her ülkenin kendi içtihati vardır. Türkiye ve Avrupa patent kanunları, yazılım ve bilgisayar programlarına patent alınmadığını, Amerika ise alındığını söyler. Fakat Avrupa ve Türkiye’de bazı istisnai durumlar söz konusudur. Bunun için ilgili programın özelik ve teknik unsurları profesyonel destek ile incelenebilir.
12. Türkiye’de patent başvurum var. Buluşumu korumak için diğer ülkelerde de başvuru yapmalı mıyım?
Evet, yapmalısın. Başvuru sistemleri ülkeden ülkeye değişir. Hangi ülkede başvuru yapıyorsan o ülkenin korumasını alırsın.
13. Türkiye’de patent başvurusu yaptım. Maliyetlerden kısmak için yurt dışı başvurumu Türkiye’deki başvurum sonuçlandıktan sonra yapmak istiyorum. Tescil sonrası yurt dışında istediğim ülkeye başvurabilir miyim?
Hayır. Paris Sözleşmesi dahilinde bir ülkede patent başvurusu yaptıktan sonraki 12 ay içinde aynı buluş için başka ülkelerde de başvuruda bulunmalısın. Başvurun 18. ayda yayınlandıktan sonra bir daha başka ülkelerde başvuru yapamazsın. Patent başvuruları 3-3,5 yıl arasında sürebiliyor. Bu yüzden belge kararı gelince başvuru da yayınlanmış oluyor. Patent başvurusu yakın takip, özen ve profesyonel deneyim isteyen bir süreç. Bu süreci deneyimli bir patent uzmanı ve vekili ile yapmak başarı sağlar.
Gelir ve giderlerini kolayca takip edip enerjini işine büyütmeye ayırmak istiyorsan Bizmu’yu 14 gün ücretsiz olarak deneyebilirsin.
