Devletin vatandaş ve işletmelerden aldığı karşılıksız para vergidir. Devlet bu para ile harcamalarının finansmanını yapar. Böylece gelir dağılımını da kontrol eder. Bu yazımız vergi daireleri ile takip edilen vergi gelirleri hakkında.
1.Vergi beyanı
Dünyadaki pek çok vergi sisteminde de olduğu gibi Türk Vergi Sistemi de beyana tabidir. Kişi ya da işletmeler belli dönemlerde ne kadar kazandıklarını ve kazançlar üzerinden verecekleri vergiyi kendileri belirtir. Devlet kayıt dışı ekonomiyi engellemek için bazen vergi incelemeleri ve çapraz kontroller yapar. Vergi, beyanname yolu ile, KDV beyannamesi, muhtasar beyannamesi gibi beyannameler yoluyla beyan edilir. Beyanname, özel bir formatı olan, vergiye tabi geliri gösteren ve verginin hesaplandığı bir formdur. Önceden matbu olarak doldurulup verilen beyanname artık elektronik olarak doldurulup iletiliyor.
2. Vergide dönemsellik
Vergilerin beyan dönemleri bellidir. Bazıları aylık ya da yıllık verilirken bazıları 3 ayda bir düzenlenir. Her dönemin sorumluluğu o dönemi bağlar. Örneğin aylık verilen bir bir beyannamede Mart ayında beyan edilecek gelir Nisan ayında beyan edilmez.
| # | Vergi Türü | Beyanname verme periyodu | Hangi tarihe kadar verilir? | Ödemesi |
|---|---|---|---|---|
| 1 | KDV1 | aylık, vergi çıkmasa da verilir | izleyen ayın 24. günü | izleyen ayın 26. günü |
| 2 | KDV2 | aylık, vergi olduğunda verilir | izleyen ayın 24. günü | izleyen ayın 26. günü |
| 3 | Muhtasar | aylık/3 aylık, vergi çıkmasa da verilir | izleyen ayın 23. günü | izleyen ayın 26. günü |
| 4 | Damga | aylık ve vergi olduğunda verilir | izleyen ayın 23. günü | izleyen ayın 26. günü |
| 5 | Geçici Vergi | 3 aylık, vergi çıkmasa da verilir | izleyen 2. ayın 14. günü | izleyen 2. ayın 17. günü |
| 6 | Kurumlar vergisi | yıllık, vergi çıkmasa da verilir | Dönem kapandıktan sonra 4. ayın 25. güne kadar | Dönem kapandıktan sonra 4. ayın son günü |
| 7 | BA | aylık, beyan edilecek fatura çıkmasa da verilir | izleyen ayın son günü | ödeme yok |
| 8 | BS | aylık, beyan edilecek fatura çıkmasa da verilir | izleyen ayın son günü | ödeme yok |
| 9 | SGK | aylık, prim çıkmasa da verilir |
izleyen ayın 23. günü | izleyen ayın son günü |
3. Verginin çeşitleri
Vergi oranı, hesabı ve beyanname süresi kazancın çeşidine göre değişir. KDV (katma değer vergisi) işlem üzerinden hesaplanır. Her faturada bulunur ve genel oranı %18’dir. Beyannamesi ise aylık olarak verilir. Ay içinde müşteriden tahsil edilen vergilerden tedarikçilere ödenen vergiler düşülür, kalan tutar devlete ödenir. En sık karşılaşılan vergi türleri:
4. Gelir Vergisi, kurumlar vergisi ve stopaj nedir?
Şahıslardan alınan vergi gelir vergisi; işletmelerden alınan vergi ise kurumlar vergisidir. Şahıslar gelirlerini yılda bir kez Mart ayında, devlete beyan eder. Ticari alışverişlerde taraflardan biri serbest meslek makbuzu veya gider pusulası ile çalışabilir. Devlet ise kazançtan vergi almak için yıl sonunu beklemek yerine ödemeyi yapan firmayı muhatap alıp ödeme yaparken kesinti yapmasını talep eder. Şirketin kesinti yaparak eksik ödeme yapması stopajdır. Kesinti yaptığı tutarları şirket dönem sonunda muhtasar beyanname ile devlete öder. Stopaja maaş ödemelerinde, kira ödemelerinde, serbest meslek makbuzu ya da gider pusulası ile yapılan ödemelerde rastlayabiliriz.
5. Beyannameleri kim düzenler?
Beyannameleri, muhasebe kayıtlarına uygun şekilde mali müşavir düzenleyip vergi dairesine iletir. Ancak beyan edilen vergi sana aittir, eksik ya da yanlış beyan edilmesinden sen sorumlusun.
6. Vergi borcu nasıl ödenir?
Beyanname düzenlendikten sonra vergi dairesi beyannamenin karşılığında sana tahakkuk fişi verir. Vergi ödemeni işte bu tahakkuk fişine göre ödersin. Tahakkuk fişi ile ister banka şubesinden, ister bankanın internet şubesinden, istersen vergi dairesinden ödeme yapabilirsin. Vergini mali müşavirin ödeyemez, bu yasaktır. Vergi borçlarını internetten takip edebilir, vergi dairesinden de dökümlerini alabilirsin.
7. Vergi borcunu zamanında ödenmezsen ne olur?
Beyannameyi verdikten sonra aldığın tahakkuk fişi üzerinde verginin ödeme vadesi yazar. Bu tarih aşılırsa vergi gecikme cezası alınır. Mesela ayın 26’sına dek 1000 TL KDV ödemen varsa ve bu ödemeyi atladıysan izleyen ayın 5’inde borcunu kapatacağında 9 günlük bir gecikme faizi ödemelisin. Bu borcu izleyen ayın 5’inde yaklaşık 1004 TL olarak ödeyebilir ve yükümlülükten kurtulabilirsin. Vergiyi geç ödemenin, faiz haricinde bir problemi bulunmaz. Vergi tutarı bir hayli fazlaysa, vergi dairesi alacağını garantilemek amacıyla banka hesaplarını bloke edebilir. Kamu ihalelerinin ihale şartlarından biri vergi borcunun olmamasıdır. 1 TL dahi vergi borcun varsa ihaleye giremezsin.
8. Vergi afları
Ülkemizde zaman zaman vergi affı düzenlenir. Bu düzenlemelerle devlet bazı vergi alacaklarından veya bu alacakların ceza yahut faizlerden vazgeçer. Bu düzenlemelerin nedeni devletin alacaklarını tahsil edememesi ve mükellefin ödeme güçlüğüdür. Tahsilattan ziyade politik sebepleri olan düzenlemeler de yapılabilir. fazla olabiliyor.
9. Teşvikler, istisnalar, muafiyetler
Vergi toplamanın bir amacı da gelir dağılımını kontrol etmektir. Devlet, bazı gelir türleri veya mükellefleri için vergiyi azaltabilir ya da kaldırabilir.
- Teşvik: Belli çalışmaları ve bölgeleri geliştirmek için vergi oranlarında indirim yapılarak ya da hiç vergi alınmayarak yatırımı cazip hale getiren devlet politikasıdır.
- İstisna: Bazı gelirleri, vergi hesaplamasında kapsam dışına çıkarmaktır.
- Muafiyet: Mükellefi, vergi hesaplamasında kapsam dışına çıkarmaktır.
10. Vergi incelemesi, uzlaşma ve cezalarda indirim
Devlet şahıslara veya işletmelere mecazi anlamda da olsa ortaktır. Bu yüzden vergi mükelleflerini özel ekipleri ile belli aralıklarla denetler. Denetlenecek mükellefleri seçimi için birçok yöntem olabilir:
- Rutin denetimler: Firmalar rastgele seçilir. Devlet e-beyanname, e-fatura, e-defter uygulamaları ile birçok veriye sahiptir, bu verileri işleyerek denetlenecek firmaları seçebilir.
- Sektörel denetimler: Her sene farklı sektörlerden firmalar toplu incelenebilir.
- Çapraz kontroller: e-Beyannameler ile firmaları beyannamelerini çapraz olarak karşılaştırıp fark olan durumlarda mükelleften bilgi ister veya direkt denetler.
- İhbar: Eski bir çalışan veya rakip firma belli bir firma veya mükellefi ihbar edebilir. Devlet bu ihbarı ciddiye alırsa inceleme yapar. Denetim başlamadan ya da denetim sonunda mükellef uzlaşma talep edebilir. Uzlaşma sonucu bir ödeme tutarı belirlenir ve bu tutar ödenir. Karşılığında uzun zaman alacak maliyetli dava süreçlerinin önüne geçilir.
Gelir ve giderlerini kolayca takip edip enerjini işine büyütmeye ayırmak istiyorsan Bizmu’yu 14 gün ücretsiz olarak deneyebilirsin.
